Op 12 februari 2025 is het 80 jaar geleden dat Walraven van Hal werd vermoord door de Duitsers. Bij de plek waar Walraven woonde vindt een korte herdenking plaats. In de steeg naar Het Luchthuis, Links naast Westzijde 42,
Walraven van Hall, bankier van het verzet
Op 12 februari 2025 is het 80 jaar geleden dat Walraven Hall, de ‘bankier van het verzet’, in Haarlem werd geëxecuteerd. Op de plek waar hij en zijn gezin vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog woonden, Westzijde 42 te Zaandam, is een mooi, ingetogen monument te zijner ere gerealiseerd. Helaas werd dit werk opgeleverd in 2020, toen de coronacrisis elke vorm van samenkomst onmogelijk maakte.
Om het monument, en daarmee vooral ook Walraven van Hall zelf, recht te doen, zal er op zijn sterfdag alsnog een ceremonie plaatsvinden. Er zal kort worden stilgestaan bij het opmerkelijke leven en de betekenis van Walraven van Hall, burgemeester Jan Hamming zal namens de gemeente bloemen leggen en stadsdichter Lisa van Tongeren draagt een speciaal voor de gelegenheid geschreven vers voor. We gedenken het leven en de dood van Walraven van Hall met een minuut stilte.
Tevens wordt die dag een folder gepresenteerd met informatie over het monument in twee talen, bedoeld voor passanten op de Westzijde van binnen en buiten Zaanstad.
Na afloop is er gelegenheid tot napraten in de winkel van Younity, direct naast het monument.
Woensdag 12 februari 2025 om 12 uur.
In de steeg naar Het Luchthuis,
Links naast Westzijde 42,
1506 EE ZAANDAM
In het kader van deze herdenking wordt in de vier vitrineramen van het Gemeentearchief Zaanstad aan het Stadhuisplein gedurende de gehele maand februari aandacht besteed aan Walraven van Hall.
De Zaandamse bankier Walraven van Hall speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog een cruciale rol bij het verstrekken van geld aan vrijwel de gehele Nederlandse illegaliteit, talloze gezinnen van zeelieden, spoorwegstakers en ondergedoken joden. Om dat mogelijk te maken, pleegde hij samen met zijn broer Gijs – de latere burgemeester van Amsterdam – de grootste bankfraude ooit. Van Hall stond aan de basis van de Stichting 1940-1945, ging voorop bij de bundeling van het verzet tegen het nationaalsocialisme en was nauw betrokken bij de oprichting van de Binnenlandse Strijdkrachten.
Historici als Loe de Jong en Geert Mak noemden deze ‘olieman’ dan ook de centrale figuur, de spin in het web van de illegaliteit. Sommige strijdmakkers zagen in hem zelfs de premier van naoorlogs Nederland. Zijn tragische dood aan de vooravond van de bevrijding maakte aan alle toekomstplannen een abrupt einde.
Walraven van Hall (10 februari 1906 – 12 februari 1945) woonde vanaf begin 1940 met zijn gezin in een nu niet meer bestaande woning aan de Westzijde 42 in Zaandam. Het was – tot hij moest onderduiken in Amsterdam – de uitvalsbasis voor zijn veelzijdige verzetswerk. Dat varieerde van het op veilige adressen onderbrengen van joodse onderduikers tot het regelen van wapens en munitie waarmee het verzet aanslagen kon plegen. Hij slaagde erin om een groot aantal organisaties die ondergronds werk verrichtten te laten samenwerken. Het versplinterde krachtenveld tegen de bezetter veranderde door zijn inspanningen in een steeds soepeler lopend bolwerk van weerstand.
En dan is er ook nog het Nationaal Steunfonds, misschien wel Van Halls grootste krachtproef. Hij speelde met het NSF een cruciale rol bij het verstrekken van tientallen miljoenen guldens aan vrijwel het gehele Nederlandse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wat de illegaliteit in die dagen ook tekort kwam, geld was het niet. Het NSF financierde ook nog eens de 30.000 spoorwegstakers, 9000 ondergedoken joden en duizenden gezinnen van zeelieden. Om dat allemaal mogelijk te maken, zette ‘Wally’ van Hall samen met zijn broer Gijs de grootste bankfraude ooit op touw. Dat alleen al leverde ruim 55 miljoen gulden op. Met behulp van leningen en giften werd dat bedrag binnen een paar jaar ook nog eens verdubbeld.
De ‘minister-president van bezet Nederland’, zoals sommigen Van Hall inmiddels noemden, belandde door het verraad van een medewerker van de Stichting 1940-1945 in gevangenschap. Op 12 februari 1945 werd hij samen met zeven andere Todeskandidaten naar Haarlem gebracht en daar gefusilleerd. Zijn laatste rustplaats is de Erebegraafplaats in Bloemendaal. In Zaandam herinnert sinds 2020 een tekst op de buitenmuur van het huidige Westzijde 42 aan Walraven van Hall, Nederlands meest invloedrijke verzetsstrijder. Het is een zin die een voormalige secretaresse van de Binnenlandse Strijdkrachten uitsprak: ‘Als Wally binnenkwam was iedereen in vijf minuten gelukkig.’